Qıcolma nədir?  Uşaqlarda səbəblər, növlər və ilk yardım

Qıcolma uşağın beynində elektrik fəaliyyətinin qəfil və nəzarətsiz dəyişməsi nəticəsində yaranan, çox vaxt şüur itkisi, bədən titrəməsi və ya qeyri-adi davranışlarla müşahidə olunan bir vəziyyətdir. Bu hal valideynlər üçün çox qorxulu görünə bilər, amma hər qıcolma epilepsiya demək deyil. Buna baxmayaraq, hər bir qıcolma ciddi qəbul edilməli və mütləq mütəxəssis tərəfindən qiymətləndirilməlidir. Uşaq nevroloqu Dr. Ülkər Mürsəlova bildirir ki, səbəbi vaxtında araşdırmaq uşağın sağlam gələcəyi üçün çox vacibdir.

Uşaqlarda qıcolmaların əsas səbəbləri

Qıcolmalar müxtəlif səbəblərdən qaynaqlana bilər və hər yaşda fərqli risk faktorları önə çıxır. Körpəlikdə doğuş zamanı oksigen çatışmazlığı, genetik faktorlar və sinir sistemi inkişafındakı anomaliyalar rol oynayır. Böyük uşaqlarda isə infeksiyalar, travmalar və ya metabolik problemlər qıcolmaya səbəb ola bilər. Ən çox rast gəlinən hallara bunlar daxildir:

• Ateşli qıcolmalar — 6 ay ilə 5 yaş arası uşaqlarda yüksək hərarət zamanı baş verir. Çox vaxt zərərsiz olsa da, ilk dəfə baş verəndə mütləq həkim müayinəsi tələb olunur.
  
  
• Epilepsiya — Təkrarlanan və səbəbi bəlli olmayan qıcolmalar çox vaxt epilepsiya diaqnozuna işarə edir.
  
  
• Doğuş travması və oksigen çatışmazlığı — Beynin erkən zədələnməsi sonradan qıcolma riskini artıra bilər.
  
  
• Meningit və ensefalit kimi infeksiyalar — Beyin iltihabı qıcolmalara səbəb ola bilər və mütləq müalicə tələb edir.
  
  
• Qan şəkərinin kəskin düşməsi və ya elektrolit pozğunluğu — Xüsusilə körpələrdə qıcolma riski yarada bilər.
  
  

Bəzən valideynlər qıcolmanı yalnız titrəmə kimi düşünür, amma qıcolmalar fərqli formalarda ola bilər.

Qıcolma növləri

Uşaqlarda qıcolmalar müxtəlif şəkillərdə özünü göstərə bilər və valideynlər bəzən bunu fərq etməyə bilər:

• Tonik-klonik qıcolma — Uşaq qəfil şüurunu itirir, bədəni sərtləşir və sonra ritmik titrəmələr başlayır. Ağızdan köpük gələ bilər.
  
  
• Absans tutmaları — Uşaq bir neçə saniyə donub baxır, ətrafla əlaqəsi kəsilir, sonra sanki heç nə olmamış kimi davam edir.
  
  
• Myoklonik qıcolmalar — Qısa, ani əzələ sıçrayışları şəklində olur, xüsusən yuxudan oyanarkən baş verə bilər.
  
  
• Atonik tutmalar — Uşaq qəfil əzələ gücünü itirərək yıxıla bilər.
  
  
• Fokal qıcolmalar — Beynin müəyyən sahəsindən başlayır; bəzən yalnız bir qol, üz və ya ayaqda titrəmə, qəribə hisslər və ya davranış dəyişikliyi ilə özünü göstərir.
  
  

Bu növləri valideynin düzgün müşahidə etməsi və həkimə düzgün təsvir etməsi diaqnoz üçün çox önəmlidir.

Qıcolma zamanı ilkin yardım necə olmalıdır?

Qıcolma keçirən uşağa düzgün yanaşmaq həm təhlükəsizliyi təmin edir, həm də vəziyyətin ağırlaşmasının qarşısını alır. Əsas qaydalar bunlardır:

• Panik etməyin və sakit qalın.
  
  
• Uşağı təhlükəli əşyalardan uzaqlaşdırın və yan yatırın ki, nəfəs yolu açıq qalsın.
  
  
• Ağzına heç nə qoymayın, zorla tutmağa çalışmayın.
  
  
• Qıcolma 5 dəqiqədən çox davam edirsə və ya qıcolma bir-birinin ardınca təkrarlanırsa, dərhal təcili yardım çağırın.
  
  
• Tutmadan sonra uşaq yuxululuq və halsızlıq göstərə bilər, amma nəfəsini və rəngini izləyin.
  
  

Valideynlərin ən çox etdiyi səhv uşağın ağzına qaşıq və ya digər əşyalar qoymaqdır. Bu, boğulma riskini artırır.

Diaqnostika və müalicə

Qıcolma səbəbini anlamaq üçün mütləq nevroloji müayinə aparılmalıdır. Dr. Ülkər Mürsəlova qıcolma yaşayan uşaqları geniş şəkildə qiymətləndirir: EEG müayinəsi, MRT görüntüləmə, qan analizləri və lazım gələrsə genetik testlər tətbiq olunur. Bu yanaşma qıcolmanın epilepsiya ilə bağlı olub-olmadığını və ya başqa bir səbəbdən qaynaqlandığını dəqiq müəyyən etməyə kömək edir.

Müalicə qıcolmanın səbəbinə görə fərqlənir. Epilepsiya diaqnozu qoyulan uşaqlara uyğun antiepileptik dərmanlar təyin edilir və müntəzəm izləmə aparılır. Ateşli qıcolmalarda isə əsas müalicə hərarətin idarə olunması və uşağın vəziyyətinin izlənməsidir. Dərmanlara cavab verməyən xüsusi hallarda pəhriz (ketogenik dieta), vagus sinir stimulyasiyası və ya cərrahi müdaxilə də müzakirə oluna bilər.

Valideynlərə tövsiyə

Əgər uşağınızda qıcolma müşahidə edirsinizsə, bunu təsadüfi bir hadisə kimi qəbul etməyin. Xüsusilə qıcolmalar təkrarlanırsa, hərarət olmadan baş verirsə və ya tutma zamanı uşaq uzun müddət özünə gələ bilmirsə, vaxt itirmədən uşaq nevroloquna müraciət edin.

Dr. Ülkər Mürsəlova qıcolmaların səbəbini dəqiq araşdıraraq uşaqlar üçün fərdi müalicə planı hazırlayır və valideynlərə qıcolma zamanı düzgün davranış qaydalarını izah edir. Erkən diaqnoz və düzgün müalicə uşağın həyat keyfiyyətini qorumaq üçün ən böyük addımdır.

https://www.instagram.com/dr.ulker.

nevroloq?igsh=cnV2cTYweHlrN2E0